Cổ nhạc Việt Nam

Nói
đến Cổ-nhạc chúng ta ai cũng nghĩ ngay đến bản V�ng-cổ ... cũng đúng
thôi vì bản V�ng-cổ đã quá quen thuộc với chúng ta ... có ai mà không
từng nghe nó một lần. Nhưng thật ra n�n cổ-nhạc của chúng ta được phân
ra làm 2 nhóm là Cải-Lương và Tài-Tử ... Nhạc Cải lương thư�ng được
trình diển trên sân khấu cho công chúng xem với tuồng tích hẳn hoi, và
bài hát một số được rút ra từ Nhạc Tài tử nhưng được làm phong phú hơn
trong nhịp điệu cho hấp dẩn (như Xàng-Xê từ nhịp 4 thành nhịp 8 ...
Văn-Thiên-Tư�ng từ nhịp 8 Oán thành nhịp 4 lơi ...) và lẻ dỉ nhiên bài
hát chủ lực cho Cải lương vẩn là bài V�ng Cổ ... Trong lúc đó thì Nhạc
Tài-Tử được chơi với tính cách nhạc thính phòng của những ngư�i cùng
yêu thích với nhau ... mà ngư�i ta thư�ng nói là chơi bài bản ... vì
nó đòi h�i một quá trình h�c h�i chuyên cần ... và TD xin lượt qua v�
nhạc Tài tử cho các bạn có một khái niệm ... và bạn nào muốn tìm hiểu
thêm nửa thì TD rất sẳn sàng chia xẻ cùng các bạn ... và chúng ta chơi
nhạc Cải lương đi cho dể .

Cổ nhạc chúng ta có ngủ cung(5 cung) ... nhưng cũng tùy theo bản nhạc

... nếu bản nhạc có hơi BẮC thì ngủ cung là HÒ XỰ XANG XÊ C�NG
... nếu bản nhạc có hơi NAM thì ngủ cung là HÒ XỰ XANG XÊ FAN
...nếu bản nhạc có hơi O�N thì ngủ cung là HÒ XỰ XANG XÊ OAN

Tổng hợp Nhạc Tài Tử được hệ thống thành các Bộ như sau :

- Bộ NAM : gồm 3 bài NAM XUÂN với Trống Xuân, NAM AI với Mái Ai và NAM
�ẢO hay còn g�i là �ảo-Ngủ-Cung với Song Cước .

- Bộ O�N : gồm các bài Tứ-�ại-Oán, Giang-Nam Cửu-Khúc, Phụng Cầu,
Phụng-Hoàng Lai-Nghi, Bình-Sa Lạc-Nhạn, Nguơn-Tiêu Hội-Oán, V�-Văn
Hội-Oán, Thanh-Dạ ��-Quyên , V�-Tắc-Biệt , Tư-Mã Tương-Như

- Bộ �IỂM : gồm các bài Lưu-Thủy, Phú-Lục, Bình-Bán, Xuân Tình, Tây Thi
và Cổ Bản .... sáu bài nầy được giới đàn ca g�i là 6 bài Bắc trư�ng,
nhưng hai bản Tây Thi và Cổ Bản trư�ng vì quá dài đến 52 và 68 câu nên
h� thư�ng chơi hai bài Tây Thi và Cổ Bản vắn chỉ có 26 và 34 câu mà
thôị Thực ra bộ �iểm nầy rất phức tạp vì nó gồm có tất cả là 36 bài
gồm đoản, trư�ng,thủ, vĩ và tẩu mã ...
*Thí dụ: bản Lưu Thủy thì có Thủ Lưu-Thủy đoản, Vĩ Lưu Thủy đoản,Thủ Lưu Thủy trư�ng, Vĩ Lưu Thủy trư�ng, Thủ Lưu Thủy Tẩu Mã, Vĩ Lưu Thủy Tẩu Mã ... quá lộn xộn nên giới đàn ca chỉ chơi bài Vĩ ... Trư�ng mà thôi ... như bản Lưu Thủy thư�ng chơi trong giới đàn ca là bản Vĩ Lưu Thủy trư�ng .
- Bộ XUẤT : gồm các bài : Văn-Thiên-Tư�ng , Trư�ng-Tương-Tư, Tứ �ại Vắn, Chinh-Phụ Ly Tình, Hội Nguơn Tiêu và Bắc Bản Chấn .

- Bộ CH�NH : gồm các bài nhạc lể hay còn g�i là các bài Cò vì chơi
những bài nầy phải có đàn cò mới hay ... : Xàng-Xê, Ngủ �ối Thượng,
Ngủ �ối Hạ, Long �ăng, Long Ngâm, Vạn Giá và Tiểu Khúc ... sau nầy
giới đàn ca còn chơi thêm hai bài nửa là Ngủ �ối Ai và Chiết Tứ Vĩ ...

- Bộ NGỰ : gồm 8 bài ngự sau : �ư�ng-Thái-Tôn, V�ng Phu, Bắc Man Tấn
Cống, Chiêu-Quân, Duyên Kỳ Ngộ (ngự), Aí Tử Kê (ngự), Quả Phụ Hàm Oan
và Tương-Tư (ngự) ...

- Bộ NHỈ : gồm 2 phần ... phần A g�i là Tứ Bửu gồm có 4 bài là
Minh-Hoàng Thưởng Nguyệt, Ngự Giá �ăng Lâu, Phò Mã Giao Duyên và �i Tử
Kê (tứ bửu) ... phần B g�i là Ngủ Châu gồm có 5 bài là Kim Ti�n Bản,
Ngự-Giá, Hồ Lan, Vạn Liên và Song Phi Hồ �iệp ...

- Bộ THỦ : gồm 10 bài liên hu�n là Phẩm Tuyết, Nguơn Tiêu, Hồ Quảng,
Liên Hu�n, Bình Nguyên, Tây Mai, Kim Ti�n, Xuân Phong, Long Hổ và Tẩu
Mã ...

V� sau nầy để dể dàng dạy cho h�c trò các nhạc sư g�i hệ thống nầy như
sau, thêm vào 2 Bộ mà phần lớn được dùng cho Cải lương là Bộ Lý như Lý
V�ng Phu, Lý Giao Duyên, Lý Con Sáo .... và Bộ Ngâm như ngâm Tao �àn,
Sa Mạc ....


Trong tất cả những bài nầy thông dụng nhất là các bài bản ở các bộ Nam
�iểm Oán Chính mà các nhạc sư thư�ng g�i là 20 bản Tổ gồm 3 bài Nam 6
bài Bắc 7 bài Cò và 4 bài Oán ( Tứ �ại Giang-Nam Phụng Cầu và Phụng
Hoàng) ... biết được 20 bài nầy là đủ đi chơi nhạc tài tử , biết hơn
nửa ... càng tốt ...

Nếu bạn thích cổ nhạc chắc cũng biết lai rai vài câu v�ng cổ , biết
nhịp càng tốt ... hổng biết cũng không sao ... vì tui ca đâu có ông
thầy đàn đâu mà sợ chứ , cứ như vậy đi nha ... chơi vui mà ...

Thực ra trong cổ nhạc bài V�ng cổ là bài khó NHỨT vì bạn thữ nghĩ
ngư�i ca và ngư�i đ�n đ�u hồn ai nấy giữ trong suốt 32 nhịp ... để khi
cùng dứt câu một lượt ngay chóc không ló không thụt thiệt không phải
dể dàng với ngư�i mới h�c , nên theo TD nghĩ nếu các bạn muốn ca được
bài V�ng cổ cho trúng các bạn cần nên h�c trước một số bài nh� cho
nhuần nhuyển để có chất gi�ng và giữ nhịp được đ�u ... những bài nh�
đó như Lý Ngựa Ô Nam, Trăng Thu Dạ Khúc, Lý Con Sáo ... khó hơn chút
nửa như Sương Chi�u Tú Anh, Phong Ba �ình, Tô V� Mục Dương, Giang Tô
�iểu Ngử ......

Trong cổ nhạc chúng ta sẽ thư�ng nghe nói đến nhịp tư trong những
bài ca Bắc, Nam , nhịp tư lơi trong những bài như Trư�ng Tương Tư,
nhịp tư lơi tám thúc như trong bài Phụng Hoàng Cải Lương , nhịp tám
trong những bài Oán Tài Tử .... và tên g�i nhịp tư, tư lơi, tám ... là
căn cứ vào nhịp 32 của bài V�ng cổ ... nhịp 32 tức nhịp 2 chân trái
phải bắt đầu từ chân phải nhưng chỉ tính nhịp của chân phải mà thôi

Một bài ca V�ng cổ ngày nay ... tác giã thư�ng chỉ viết 4 câu là
1,2 và 5,6 ... đôi khi viết 5 câu 1,2 và 4,5,6 chứ it' khi nào viết đủ
6 câu là 1,2,3 và 4,5, 6 ... nên nếu tính theo nhịp 32 thì mỗi câu
v�ng cổ sẽ có 32 nhịp trừ câu vô v�ng cổ sẽ chỉ có 15 nhịp rưởi mà
thôi ... và cứ mỗi 4 nhịp trong câu ngư�i ta g�i là 1 lái ... ngư�i ca
phải tập nghe cho được chữ đ�n cuối của mỗi lái để control nhịp của
mình ... và để giúp cho ngư�i đ�n và ca đi�u chỉnh nhịp ... khi còn 2
lái nửa dứt câu tức còn 8 nhịp sẽ có 1 tiếng g� song-loan báo ... và
khi dứt câu thì g� 1 tiếng nửa ... Và nếu dứt câu không đàn câu kế
tiếp thì khi g� song loan báo rồi, 2 nhịp kế sẽ g� thêm 1 tiếng ...
như vậy câu kết thúc sẽ có tất cả là 3 lần g� song loan ... tiếng
song-loan nầy do ngư�i nhạc-sĩ leader dàn nhạc g� ... Song-loan rất
quan tr�ng ... không có nó ... hoặc g� sai ... cả nhóm đ�n ca sẽ lost
control ngay ...

Sau khi đã biết nhịp rồi thì tự mình sẽ phân nhịp cho bài ca v�ng
cổ mà mình muốn hát ... sao cho mình dứt bài ca thì ngư�i đàn cũng vừa
g� song loan dứt một lượt với mình ... vì vậy nên cùng một bài ca v�ng
cổ mà thư�ng không ai hát giống ai ...

TD sẽ ghi chữ đ�n như dưới đây cho một bài v�ng cổ 4 câu 1,2 và
5,6 mà hai câu 1 và 5 là hai câu vô v�ng cổ ... thư�ng được ngư�i ta
g�i là vô hò ...

Zitat :

#Câu 1 : vô hò ----3 nhịp rưởi-----> HÒ ------4nhịp-----> C�NG (SLbáo)------4 nhịp-------> XANG-------4 nhịp -----> C�NG (SL dứt câu)

#Câu 2 : ------4 nhịp------> XỀ -------4nhịp------> XANG
--------4 nhịp-------> XANG -----4 nhịp -------> HÒ
--------4 nhịp-------> HÒ -------4 nhịp --------> C�NG (SL báo)
------- 4 nhịp ------> XÊ --------4 nhịp --------> XANG (SL dứt câu)

#Câu 5: vô hò -----3 nhịp rưởi ---> HÒ -------4 nhịp ---> C�NG (SL
báo) ------4 nhịp ----> XÊ ---------4 nhịp -------> XỀ (SL dứt câu)

#Câu 6 : ------4 nhịp ---->X� --------4 nhịp -------> C�NG
-------4 nhịp ----> XANG -----4 nhịp ------> C�NG
-------4 nhịp ----> XÊ --------4 nhịp -------> XỀ (SL báo)
-------4 nhịp ----> XÊ --------4 nhịp -------> LIU (SL dứt câu)

những chữ đ�n cuối lái ghi trên ... không có tính cách cố định mà
nó sẽ thay đổi tùy theo ngư�i nhạc sĩ ... cũng như chữ C�NG chổ SL báo
... có nhạc sĩ cũng dùng chữ XÊ ... nhưng quan tr�ng là có g� SL là OK

còn 1 bài V�ng-cổ có 5 câu là 1,2 và 4,5,6 thì cách cấu trúc của
các câu 1,2 và 6 thì giống như trên ... còn câu 4 và 5 thì như sau đây:

Zitat :

#Câu 4 : vô hò ----3 nhịp rưởi ----> HÒ -----4 nhịp ----> C�NG (SL báo)
---------4 nhịp ------> XANG -------4 nhịp -------> HÒ (SL dứt câu)

#Câu 5 : ------- 4 nhịp -------> XỀ ------- 4 nhịp ------> HÒ
-------4 nhịp --------> HÒ ---------4 nhịp ------> HÒ
--------4 nhịp -------> HÒ ----------4 nhịp ------> C�NG (SL báo)
--------4 nhịp --------> XÊ ----------4 nhịp ------> XỀ (SL dứt câu)

DUYÊN HÃI TRONG TÔI ... KHÔNG CÓ LỜI TỪ BIỆT

Thanh-Diệp

Lối : ... Cầm quyết định xa r�i nhiệm sở

Tôi thấy lòng tràn ngập nỗi bâng khuâng

�i bên tôi chân bước ngập ngừng

Em khẻ h�i, tôi nghĩ gì trước khi r�i xa ... Duyên Hãi


#1 - L�i từ biệt vấn vương từng câu nói, An Thới �ông vang v�ng tiếng ve
...... sầu ... Phượng vĩ đơm bông thắm mộng ban đầu . Nhịp cầu ván lắc
lư ngày mới đến tới bây gi� mở lối mộng tình yêu . Còn lại trong tôi
bóng nắng ban chi�u, cơn mưa lớn ướt dầm mái lá , làm rối tóc em cô
giáo nh� hi�n hòa của các cháu thơ nơi mi�n Duyên Hãi .

#2 - Lúc sắp xa nhau biết nói sao l�i từ biệt ai biết lòng tôi vẫn ươm
nắng sân trư�ng . Như nhớ những hôm thức viết báo treo tư�ng . Tập văn
nghệ cho kịp ngày hội Tết, bên chén trà nghi ngút khói sương khuya .
Rồi có những hôm tôi tiển bước em v� nghe hương đất mới thắm qua từng
nỗi nhớ, để biết hôm nay vẫn còn nhi�u gian khổ , nhưng đ�i sẽ trao
mình hạnh phúc những ngày sau .


... Lúc sắp chia tay càng thấy lòng thiết tha cùng Duyên Hãi

Mỗi khi cơn gió v� thổi nhẹ bóng trăng ....

Ca Nam Xuân : ................... tan
�ứng lặng nhìn .----- sóng gợn lung linh

#2 - Trong ký ức miên man .-----
Những tháng ngày bên nhau .-----

#7 - Nên dễ đâu nói l�i ly biệt
Khi tâm hồn lạc nẽo suy tư

#8 - Xa xa từng tiếng sóng xô b�
�ưa tôi v� với ước mơ .-----

#4 - Bình Khánh ơi, bao năm qua sống giữa vùng tr�i Duyên Hãi ngày lại
ngày qua gió biển ngát hương ...... đ�i ... �iệu hát ru em ng�t mát
trong l�i . Tôi thầm h�i hàng cây cho bóng mát khi xa tôi rồi còn nhớ
đến tôi không . Tôi h�i biển khơi nước chảy xuôi dòng, cơn gió nhẹ có
làm lòng em dậy sóng , rồi tôi h�i em tương lai và ước v�ng, em nhìn
tôi khẻ mím môi cư�i .

#5 - Tôi hiểu rồi, dù đêm nay tôi trở v� thành phố nhưng vẫn theo tôi
những đôi mắt h�c trò . Tha thiết nhìn tôi như muốn nói hẹn hò . Viên
phấn trắng sẽ mòn trên tấm bảng, tóc sẽ bạc màu theo bụi phấn th�i
gian . �ể từng ngày quyển vỡ lật sang trang, chỉ còn lại trong tôi
từng trang giáo án, kể cả phút giây buồn vui lãng mạn với tình em son
sắc dịu dàng .

#6 - Xin cho tôi một chút phấn vàng để tôi vẽ cành hoa trinh nữ, bên
cạnh cánh mai vàng đang rực nỡ một góc tr�i hạnh phúc gỡi cho em . Cô
giáo tôi yêu bé nh� dịu hi�n, để nói cùng cô một l�i tha thiết ... cô
giáo ơi, Duyên Hãi trong tôi không có l�i từ biệt dù mai đây thành phố
đón tôi v� .


L�i em nói, trang sách đ�i rộng mở,
viên phấn hồng vẽ đẹp những mùa Xuân .

-Thanh-Diệp-